Ο Πατριωτικός Πόλεμος του 1812
1801–1825: Τα έτη αυτά είχαν για τη Ρωσία στρατιωτική δόξα, σοβαρές εσωτερικές αλλαγές και ακόμα σημαντικότερες ριζικές μεταβολές και μεταρρυθμίσεις. Μετά το θάνατο του Παύλου Α΄ στο αυλικό πραξικόπημα που έλαβε χώρα το Μάρτιο 1801, στο θρόνο ανέβηκε ο πρωτότοκος γιος του Αλέξανδρος Α΄, ο οποίος κυβέρνησε για 25 χρόνια. Μεγαλωμένος με τις ιδέες του γαλλικού Διαφωτισμού και με εξαιρετική μόρφωση, προσπάθησε να προσδώσει στις ρωσικές κρατικές δομές ευρωπαϊκό πνεύμα.
Τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειές του διέκοψε ο πόλεμος με τον Ναπολέοντα της Γαλλίας. Η σύγκρουση Ρωσίας-Γαλλίας φαινόταν αναπόφευκτη, διότι οι βλέψεις των δύο Μοναρχών για το μέλλον της Ευρώπης ήταν διαμετρικά αντίθετες. Ο Αλέξανδρος φανταζόταν το μέλλον της ηπείρου σαν Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, βασιζόμενες κυρίως στο χριστιανικό ιδεώδες. Ο Ναπολέων όμως πίστευε πως η δύναμη που θα ένωνε την Ευρώπη είναι η Γαλλία, που θα ανθούσε χάρη στους κανόνες που θα επέβαλε ο ίδιος ως αυτοκράτορας. Υπήρχαν βέβαια και πολιτικές διαφορές αλλά και η σημαντική αντιπάθεια μεταξύ των δύο μοναρχών.
Το 1812 ο Ναπολέων, επικεφαλής 450.000 ανδρών, στρατό τον οποίο ονόμασε «μεγάλο» (εκτός των Γάλλων, τον στρατό αποτελούσαν Αυστριακοί, Ισπανοί, Πολωνοί και γερμανικά πριγκιπάτα) πέρασε τα σύνορα της Ρωσίας. Η εισβολή αυτή έμεινε γνωστή στη Ρωσία ως Πατριωτικός Πόλεμος του 1812. Ο Ναπολέων υπολόγιζε σε διάρκεια δύο-τριών μηνών να συντρίψει το ρωσικό στρατό που αρχικά διέθετε 220.000 στρατιώτες, και να υπαγορεύσει συνθήκες ειρήνης υπέρ των γαλλικών συμφερόντων. Αλλά, αντί να εκτελέσει το απλό στρατηγικό του σχέδιο, αναγκάστηκε να κυνηγά τον αντίπαλο, ο οποίος πολεμώντας υποχωρούσε στο βάθος της αχανούς Ρωσίας.
Ναπολέων Βοναπάρτης
Κατά συνέπεια η στρατηγική του Ναπολέοντα απέτυχε καθώς η επαφή μεταξύ των στρατιωτικών του σωμάτων ήταν δύσκολη λόγω των μεγάλων μεταξύ τους αποστάσεων, πράγμα που οδήγησε στον αποσυντονισμό των κινήσεών του. Μετά τη μάχη του Μποροντίνο, χωριού δυτικά της Μόσχας, οι Ρώσοι δεν υποχώρησαν έναντι του Ναπολέοντα, αλλά ήρεμα και με πλήρη τάξη, στράφηκαν στα νότια της πρωτεύουσας κόβοντας στους Γάλλους το δρόμο προς τις περιοχές που ήταν ανέπαφες από τον πόλεμο, όπου βρίσκονταν και οι αποθήκες τροφίμων και πολεμοφοδίων.
Ο στρατός του Ναπολέοντα εισέβαλε στη Μόσχα και όπως φάνηκε αργότερα έπεσε στη παγίδα. Δεν μπορούσε να βαδίσει προς την Αγία Πετρούπολη, έχοντας πίσω του τον οργανωμένο στρατό του Μ. Κουτούζοφ και δεν μπορούσε να κυνηγάει τον στρατό αυτό γιατί η τακτική αυτή δεν έφερνε κανένα αποτέλεσμα. Ταυτόχρονα ο Αλέξανδρος Α΄ αρνιόταν να υπογράψει οιαδήποτε οριστική συνθήκη ειρήνης, μέχρις ότου φύγει από τη χώρα και ο τελευταίος Γάλλος στρατιώτης. Κατά των κατακτητών άρχισε πλέον λαϊκός πόλεμος αυθόρμητα, ενώ οι ίδιοι οι κάτοικοι έβαλαν φωτιά στη Μόσχα, όπου έδρευαν οι Γάλλοι και όπου τρόφιμα και ζωοτροφές έφταναν στο τέλος τους. Οι προσπάθειες ειδικών τμημάτων του γαλλικού στρατού να εξασφαλίσουν τρόφιμα από τις γύρω από τη Μόσχα περιοχές αντιμετώπισαν τη σκληρή αντίσταση των αγροτών, που σχημάτισαν ομάδες παρτιζάνων και χτυπούσαν ανελέητα τον εχθρό.
Ο Πατριωτικός Πόλεμος του 1812
Τον Οκτώβριο του 1812 ο Ναπολέων εγκαταλείπει τη Μόσχα και οδηγώντας 45.000 άνδρες και 10–15 χιλιάδες άμαξες με λάφυρα, επιχείρησε να στραφεί προς το Νότο. Όμως δεν μπόρεσε να νικήσει την αντίσταση του στρατού του Κουτόυζοφ και αναγκάστηκε να επιστρέψει ακολουθώντας την ήδη κατεστραμμένη από τον πόλεμο διαδρομή, στην περιοχή του Σμόλενσκ. Η πείνα, το κρύο και οι συνεχείς επιθέσεις των παρτιζάνων και των ομάδων του τακτικού ρωσικού στρατού δημιούργησαν τέτοια κατάσταση, ώστε στα δυτικά σύνορα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας να φτάσουν μόλις 15.000 Γάλλοι στρατιώτες. Ενάμιση ακόμα χρόνο η Ευρώπη πολεμά τον Ναπολέοντα, που κατάφερε να συγκεντρώσει νέο στρατό. Μόνο τον Μάρτιο του 1814 το Παρίσι έπεσε τελικά και οι νικητές ανέλαβαν την πρωτοβουλία να αποφασίσουν για το μέλλον της Ευρώπης.
Σημαντική συμβολή στη νίκη της Ρωσίας έναντι της Γαλλίας είχαν επτά Έλληνες στρατηγοί του ρωσικού στρατού: ο Φιόντορ Αλεξόπολ, ο Αδάμ Μπαλάς, ο Παντελεήμων Μπενάρδος, ο Γεώργιος Βλαστός, ο Δημήτριος Κουρούτας, ο Αλέξης Μελισσηνός και ο Σεμιόν Σταύρακοφ, ενώ άξια μνείας είναι και η αινιγματική προσωπικότητα του κόμη Ιβάν ντε Βιτ.
Φιόντορ Αλεξόπολ (1758–1816) — Ρώσος στρατιωτικός διοικητής τάγματος, ταξιαρχίας και μεραρχίας την περίοδο του Πατριωτικού πολέμου του 1812, υποστράτηγος του στρατού της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Διακρίθηκε στη μάχη του Μποροντίνο: ηγείτο τεσσάρων ταγμάτων στρατιωτών κυνηγών (γνωστών με τον γερμανικό όρο Jäger), οι οποίοι πολεμούσαν στις πρώτες γραμμές, συμμετείχε στη μάχη για το ύψωμα Κουργκάν (πυροβολαρχία του Ραγιέφσκι) — σημαντικός σταθμός στην ενίσχυση των οχυρώσεων των ρωσικών στρατευμάτων. Τιμήθηκε με το παράσημο «Τάγμα του Αγίου Βλαδίμηρου» Γ΄ Τάξεως για τις ενέργειές του στη μάχη του Μποροντίνο.
Αδάμ Μπαλάς (1764–1812) — Υποστράτηγος του στρατού της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Ως διοικητής της 3ης ταξιαρχίας του 7ου Συντάγματος στο 6ο Σώμα Πεζικού του στρατηγού Ντοχτούροφ, την περίοδο του Πατριωτικού πολέμου, πολέμησε στη Μάχη του Σμόλενσκ, στις 5 Αυγούστου 1812 στην πρώτη γραμμή πυρός, όπου και έχασε τη ζωή του.
Παντελεήμων Μπενάρδος
Παντελεήμων Μπενάρδος (1761–1839) — διοικητής τάγματος της Ρωσίας την περίοδο του Πατριωτικού Πολέμου του 1812, υποστράτηγος του στρατού της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Το 1812 ο Μπενάρδος με το τάγμα του συμμετείχε στις μάχες του Μπρεστ-Λιτόφσκ και του Κόμπριν, και στις 31 Ιουλίου διακρίθηκε στη μάχη του Γκοροντέτσνο.
Γεώργιος Βλαστός
Γεώργιος Βλαστός (1769–1837): Ο Έλληνας αντιστράτηγος που αντιμετώπισε τη Γαλλία του Ναπολέοντα και κατέλαβε το Παρίσι. Το 1812 το τάγμα του Γεώργιου Βλαστού εντάχθηκε στο 1ο σώμα του στρατηγού Βίτγκενστεϊν, στην υπηρεσία του οποίου έλαβε μέρος στις μάχες για την υπεράσπιση της Αγίας Πετρούπολης ενάντια στα στρατεύματα του Ναπολέοντα. Ανάμεσα στις επιτυχημένες στρατιωτικές του επιχειρήσεις ήταν: η αιχμαλωσία της μεραρχίας του στρατηγού Παρτουνό, καθώς και οι νικηφόρες μάχες με την οπισθοφυλακή του στρατάρχη Βικτόρ στο χωριό Στουντένκα. Το στρατιωτικό απόσπασμα του Βλαστού αιχμαλώτισε δεκατρείς χιλιάδες στρατιώτες, συμπεριλαμβάνοντας τη μεραρχία του Παρτουνό, καθώς και πέντε στρατηγούς και τριακόσιους έντεκα αξιωματικούς. Ο υποστράτηγος Βλαστός επέδειξε θάρρος και επινοητικότητα στην καταδίωξη του εχθρού έξω από τα σύνορα της Ρωσίας, κατά την πολιορκία του οχυρωμένου Παρισιού.
Κόμης Δημήτριος Κουρούτας (1769–1833) — παιδικός φίλος και έμπιστος του πρίγκιπα Κονσταντίν Παύλοβιτς. Χάρη στην υποστήριξη του τελευταίου είχε μία εντυπωσιακή καριέρα, φτάνοντας μέχρι το αξίωμα του στρατηγού πεζικού. Στην έναρξη του Πατριωτικού Πολέμου, το 1812, ήταν φροντιστής του 5ου εφεδρικού σώματος (φρουράς), το οποίο ήταν τμήμα του 1ου Δυτικού Στρατού. Συμμετείχε στη μάχη του Μποροντίνο και στη μάχη στο Κράσνι, στις οποίες διακρίθηκε και προήχθη σε υποστράτηγο.
Αλέξης Μελισσηνός
Αλέξης Μελισσηνός (1759 — 1813) — Ρώσος ευγενής & στρατιωτικός της εποχής των Ναπολεόντειων Πολέμων, με βαθμό υποστρατήγου. Το 1812 ο Μελισσηνός ανέλαβε διοικητής του ιππικού του σώματος του Όστεν-Σάκεν, στο οποίο περιλαμβάνεται και η 11η Μεραρχία Ιππικού. Το Σώμα ήταν τμήμα της 3ης Στρατιάς. Με ένα ξεχωριστό απόσπασμα κάλυψε τις κύριες δυνάμεις στην Μάχη του Κόμπριν. Αργότερα αγωνίστηκε σε εμπροσθοφυλακές. Για τον αξιέπαινο ζήλο του του απονεμήθηκε χρυσό σπαθί με την επιγραφή «για την ανδρεία», διακοσμημένο με διαμάντια.
Σεμιόν Σταύρακοφ
Σεμιόν Σταύρακοφ (1763 — 1819) — στρατηγός του Ρωσικού στρατού ελληνικής καταγωγής. Το Μάρτιο του 1812 ορίστηκε διοικητής της κεντρικής έδρας της 1ης Δυτικής στρατιάς , και έλαβε μέρος στις μάχες του Οστρόβνο, του Σμολένσκ, του Μποροντίνο, του Ταρούτινο, του Μαλογιαροσλάβετς, της Βιάζμα, της Μπερεζινά και για την εξαιρετική υπηρεσία του, το Νοέμβριο του 1812, έλαβε το βαθμό του υποστράτηγου.
Κόμης Ιβάν Ντε Βιτ (1781–1840) — στρατηγός, με καθοριστική συμβολή στην υπηρεσία πληροφοριών στον πόλεμο του 1812. Δύο εβδομάδες πριν από την εισβολή του μεγάλου στρατού στη Ρωσία, ο κόμης Ντε Βιτ διέσχισε τον ποταμό Νέμαν και βρέθηκε στο προσωπικό του στρατού του Μιχαήλ Μπαρκλάι-ντε-Τόλι, στον οποίον παρουσίασε λεπτομερείς πληροφορίες για τα επιθετικά σχέδια των Γάλλων. Αμέσως του επετράπη προσωπική ακρόαση μπροστά στον αυτοκράτορα Αλέξανδρο. Το καλοκαίρι του 1812 σχημάτισε στην Ουκρανία τέσσερα τακτικά τάγματα Κοζάκων και ως διοικητής τους έλαβε μέρος στον πόλεμο. Στις 18 Οκτωβρίου 1812 προήχθη σε υποστράτηγο. Στις 22 Φεβρουαρίου 1813 βραβεύτηκε με το παράσημο «Τάγμα του Αγίου Γεωργίου» Γ΄ τάξεως.
Για τη σύνταξη του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν οι πηγές: Αντρέεφ, Ί., Λεσένκο, Λ. (2015). «Δοκίμια ρωσικής ιστορίας», Αθήνα // www.secrethistory.su/1486-greki-rossiyskoy-imperii-v-
Πηγές φωτογραφικού υλικού: www.liveinternet.ru // rusprostranstvo.com // pinterest.com // regnum.ru // www.sammler.ru
